*دکتر حسن ولی بیگی-صدای دیپلماسی ایران(idva):سیاست‌های تجاری نقش کلیدی در گسترش تولید و تجارت خودروهای برقی با ایجاد امکان صرفه‌جویی در مقیاس مناسب‌تر و زنجیره تامین کارآمد و بهینه بازی می‌کنند. براین اساس کشورها باید موانع مرتبط با تولید و تجارت، شامل تعرفه‌ها و اقدامات غیر تعرفه‌ای را به گونه‌ای رفع کنند که ضمن حمایت […]
*دکتر حسن ولی بیگی-صدای دیپلماسی ایران(idva):سیاست‌های تجاری نقش کلیدی در گسترش تولید و تجارت خودروهای برقی با ایجاد امکان صرفه‌جویی در مقیاس مناسب‌تر و زنجیره تامین کارآمد و بهینه بازی می‌کنند.
براین اساس کشورها باید موانع مرتبط با تولید و تجارت، شامل تعرفه‌ها و اقدامات غیر تعرفه‌ای را به گونه‌ای رفع کنند که ضمن حمایت هدفمند از تولید خودروی برقی (در پایان دوره حمایت) شرکت‌ها توانمند، رقابت‌پذیر و صادرات‌گرا باشند. تجربه کشورهای مختلف نشان میدهد در سال ۲۰۲۲ بالغ بر ۱۳۱ مانع ورود و ۴۶ سیاست تسهیل‌گر تجارت (در سال ۲۰۲۱ به ترتیب ۶۱ و ۲۳ مورد بود) در گروه صنعت خودرو اعمال شده است. با توجه به توسعه خودروهای برقی و هیبریدی در سال‌های اخیر عمدتا این سیاست‌ها مرتبط با خودروهای برقی بوده‌اند.
اقدامات (مداخلات) سیاستی تسهیل‌گری (مانع زدایی) و موانع ورود توسط کشورها در سال ۲۰۲۲
| نوع مداخله (مانع زدایی) | تعداد | نوع مداخله (موانع ورود) | تعداد |
| تعرفه گمرکی (کاهش) | ۱۸ | کمک مالی | ۲۵ |
| مالیات یا بیمه تامین احتماعی | ۱۲ | ممنوعیت صادراتی | ۱۶ |
| اقدامات پرداخت تجاری | ۶ | مالیات یا بیمه تامین احتماعی | ۱۶ |
| مالیات بر واردات | ۵ | ممنوعیت وارداتی | ۱۵ |
| الزامات لیسانس صادراتی | ۱ | تعرفه گمرکی (افزایش) | ۱۴ |
| در کل جهان | ۴۶ | – | ۱۳۱ |
بررسی‌ها نشان میدهد که کشورهای کانادا (۷ درصد) و چین (۴ درصد) در زمره کشورهای دارای بیشترین موانع ورود هستند و در مقابل کشورهای برزیل (۱۹٫۴ درصد) و پاکستان (۸٫۳ درصد) بیشترین مانع زدایی در حوزه صنعت خودرو را در سال ۲۰۲۲ داشتند. مداخلات کشورها در موانع ورود نیز از جنس حمایت از تولید داخل و حقوق مصرفکنندگان بوده است. به عنوان مثال بانک سرمایه‌گذاری اروپایی در سال ۲۰۲۲ بالغ بر ۱۲ میلیون یورو در توسعه خودروهای برقی وام دولتی به شرکت آلمانی (Evum Motors GmbH) اعطا کرده است (کمک مالی). مصر در دسامبر ۲۰۲۲ الزامات اعتبار اسنادی را برای واردات لغو کرد (اقدامات پرداخت تجاری). در دسامبر ۲۰۲۲، دولت برزیل فهرست محصولات فهرست شده در طرح قطعات خودرو غیر تولید داخلی را اصلاح و در نتیجه آن، تعرفه گمرکی ۱۷۲ محصول کاهش (مانع زدایی از تولید) و ۴۶ محصول افزایش یافت (ایجاد موانع ورود).
صنعت خودرو که شامل خودروهای برقی نیز می‌شود، همچنان با تعرفه واردات در بازارهای عمده مواجه است. بسیاری از کشورها برای توسعه تولید خودروهای برقی تعرفه اعمال می‌کنند. اکثر اقتصادهای بزرگ، به استثنای ژاپن و آمریکا، رفتار معاف از حقوق گمرکی برای وسایل نقلیه برقی ارائه نمی‌کنند و حمایت تعرفه‌ای نسبتاً مشابهی را برای خودروهای برقی اعمال می‌کنند. ژاپن بارزترین رژیم تجارت خودرو را در میان اقتصادهای بزرگ دارد و عوارض صفر را برای برای خودروهای الکتریکی اعمال می‌کند. میانگین تعرفه‌های اعمال شده بر خودروهای الکتریکی در اتحادیه اروپا ۱۰ درصد، در کره‌جنوبی ۸ درصد و در آمریکا ۲٫۵ درصد است. مانع تعرفه‌ای در بازارهایی مانند برزیل (۳۵ درصد)، چین (۲۵ درصد) و هند (۶۰ درصد) بالاتر هستند. در ترکیه در دو مقطع عوارض بر واردات از چین وضع گردید؛ از ۲۸ ژوئیه ۲۰۲۲ علاوه بر تعرفه ۱۰ درصدی، ۱۰ درصد عوارض اضافی برای واردات از چین وضع شد و از ۳ مارس ۲۰۲۳ عوارض اضافی به ۳۰ درصد افزایش یافت و جمعا ۴۰ درصد عوارض و تعرفه بر واردات از چین اعمال گردید.
باتری‌های الکتریکی که نقش مهمی در هزینه تمام شده خودروهای برقی دارند، نرخ تعرفه واردات آنها نیز عامل تعیین‌کننده در هزینه تمام شده است، این نرخ از ۳۵ درصد در باهاماس تا صفر درصد در ژاپن متغیر است. تعرفه‌های اعمال شده بر باتری‌های الکترونیکی در کشورهایی نظیر کره‌جنوبی ۸ درصد، هند ۱۵ درصد، اتحادیه اروپا ۲٫۲۲ درصد، برزیل ۱۸ درصد، آرژانتین ۱۸ درصد و ترکیه ۲٫۷ درصد است.
علاوه بر موانع تعرفه‌ای، دولتها از اقدامات غیرتعرفه‌ای برای حمایت از تولید داخل نیز بهره می‌گیرند. اقدامات غیرتعرفه‌ای که بر تجارت خودروهای برقی تأثیر می‌گذارند، پیچیده‌تر از تعرفه‌ها هستند، زیرا اغلب به اقدامات نظارتی در بازار داخلی، از جمله اهداف مختلف سیاست عمومی مانند سلامت و ایمنی و حقوق مصرفکنندگان مرتبط هستند. برخی از نمونه‌های اقدامات غیرتعرفه‌ای که توسط کشورها بکار گرفته شده و بر تجارت خودروهای برقی و اجزای مرتبط با آن موثر بوده عبارت‌اند از: محدودیتهای مرتبط با سرمایه‌گذاری، یارانه‌ها، محدودیتهای محتوای محلی، محدودیتهای صادراتی، شیوه‌های تبعیض آمیز در خرید دولتی خودروی برقی و دسترسی به فناوری و مالکیت فکری.
بررسی تجربه برخی کشورها نظیر ترکیه، هند و تایلند نشان میدهد که تدوین سیاست تجاری و سرمایه‌گذاری قبل از آغاز به فعالیت در زمینه تولید خودروهای برقی جهت جذب سرمایه‌گذار داخلی و خارجی بسیار حائز اهمیت است. برخی ابزارهایی مورد نظر در تدوین سیاست تجاری و سرمایه‌گذاری به شرح ذیل می‌باشد:
۱- مانع تعرفه‌ای:
- اعمال تعرفه برای خودروهای بصورت CBU از سال شروع به بهره‌برداری و دارای انعطاف با توجه به وضعیت رقبا (تا ۵ سال و از این سال به بعد کاهشی- اعمال تعرفه بسته به حجم موتور متفاوت باشد)
- اعمال تعرفه صفر برای قطعات غیرتولید داخل (به عنوان مثال برای باتری الکتریکی، موتورهای کششی، کمپرسورهای خودروهای الکتریکی، سیستم‌های مدیریت باتری، واحدهای کنترل درایو و …) و تعرفه متناسب برای قطعات تولید داخل (با لحاظ کاهش تدریجی)
۲- مشوق‌های سرمایه‌گذاری و یارانه به تولید کنندگان داخلی
- اعطای وام با نرخ ترجیحی به تولیدکنندگان در بدو فعالیت
- یارانه به تولید به ازای هر دستگاه به ازای برآوردن شدن برنامه تولید و تجارت
- حذف الزامات محدود کننده سرمایه‌گذاری
- ترغیب و تشویق سرمایه گذاران خارجی با لحاظ الزامات محتوای داخلی
- تسریع در استهلاک کالاهای سرمایه‌ای
- بازپرداخت زود هنگام مالیات بر ارزش افزده به کارخانجات
۳- محدودیتهای صادراتی: عوارض صادراتی بر مواد اولیه تولید قطعات و خودرو برقی (لیتیوم، کبالت، گرافیت و …)
۴- خرید دولتی: الزام به خرید توسط دستگاههای دولتی برای پنج سال آینده
*سرپرست گروه پژوهش های محیط کسب و کار موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی
