هژمونی نفتی ایران در پیچ و خم اما و اگرها تبیین دیپلماسی انرژی در گفتگوی اختصاصی با وزیر نفت بر کسی پوشیده نیست که نفت سیاسی‌ترین عنصر کالایی در جهان محسوب می‌شود .ماده‌ای که بخش عمده تجمعش نیز در حساس‌ترین مناطق دنیاست .در جهان امروز و در شرایطی که ملتهب‌ترین نقطه کره خاکی، ۷۰ درصد […]

هژمونی نفتی ایران در پیچ و خم اما و اگرها

تبیین دیپلماسی انرژی در گفتگوی اختصاصی با وزیر نفت

بر کسی پوشیده نیست که نفت سیاسی‌ترین عنصر کالایی در جهان محسوب می‌شود .ماده‌ای که بخش عمده تجمعش نیز در حساس‌ترین مناطق دنیاست .در جهان امروز و در شرایطی که ملتهب‌ترین نقطه کره خاکی، ۷۰ درصد ذخایر هیدروکربوری موجود را در خود دارد نمی‌توان تعاملات بازار انرژی‌های فسیلی را ملهم از سیاست ندانست و یا نفت را در فاصله‌ای دور تر از دیپلماسی روز پیش چشم آورد.پدیده ژئوپلتیک نفت، حالا، به رغم تلاش رهبران انرژی جهان برای دور ماندن از سیاست زدگی ، همچنان انگ سیاست را بر تن خود دارد و بعید به نظر می‌رسد سنجاق این عنوان از جامه نفت باز شود .کشور ما نیز به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر نفتی و گازی جهان از این ویژگی جدا نیست.حتی شاید به سهولت بتوان اذعان داشت که یکی از پایه‌های بزرگ تسلط –و به تعبیری – هژمونی جمهوری اسلامی ایران در قرن اخیر ، همین کالای استراتژیک است.منابع انرژی در دنیای معاصر تضمین‌کننده آقایی یک کشور محسوب می‌شوند و بی‌شک ایران را از این خاصیت، گریز و گزیری نخواهد بود.اما وقتی سخن از تعاملات جهانی به میان می‌آید نفت بیش از پیش خود را در هیئت یک سلاح کارساز مطرح می‌کند و طبعاً هر که آن را در دست دارد حرف‌های بیشتری هم برای گفتن خواهد داشت و طبعاً امنیت خود را هم تضمین‌شده خواهد دید.

به تعبیر اهل فن در تمام سال‌های گذشته نفت ایران در عین اینکه یک نعمت تلقی نغمت هم بود و در بسیاری از اوقات  از آن به عنوان یک بلا هم یاد می‌کردند.به ویژه آن جا که اقتصاد کشور را به مغاک تک محصولی بودن و خام فروشی فرومی‌برد .

مخازن انرژی‌های  فسیلی، منابعی تجدید ناپذیرند و در جهانی که با سرعت هرچه تمام تر به سوی انرژی‌های پاک و جایگزین می رود ، فروش نفت  خام و عقب‌افتادگی از تجارت جهانی گاز و کاهلی و بی‌توجهی در صادرات محصولات پتروشیمی، فقط وابستگی و طفیلی بودن را برای ما به یادگار خواهد گذاشت.در حوزه بازار جهانی گاز، ایران که بزرگ‌ترین دارنده مخازن گازی جهانی است ،وضعیت بسیار وخیمی دارد.شاید هنوز بسیاری نمی دانند و یا باور ندارند که کشور ما با داشتن ۳۳ تریلیون متر مکعب گاز ، در بازار جهانی سهمی تقریباً یک درصدی دارد و این در حالی است که ۱۸ درصد گاز جهان در کشور ما جا خوش کرده است.روسیه با داشتن ۱۷ درصد از ذخیره گازی جهانی و با جمعیتی در حدود ۱۴۵ میلیون نفر ۲۰درصد معاملات بازار بین‌المللی گاز را در دست دارد و بعد از آن ريال قطر که در میدان گازی پارس جنوبی با مشترکا گاز برداشت می کند هم اکنون ۱۱٫۵ درصد این تجارت را در اختیار دارد.

با این همه اما کشور ما همچنان به دلیل آنکه هرچه خود تولید می‌کند، در داخل به مصرف می‌رساند هرگز نمی‌تواند در بازار جهانی حرفی برای گفتن داشته باشد.تقریباً تولید همه مخازن میدان گازی پارس جنوبی و دیگر میادین گازی کشور، به مصرف داخل می‌رسد و دیگر چیزی برای صادرات باقی نمی‌ماند.

اما باید پذیرفت که در حال حاضر ما در چنین شرایطی به سر می‌بریم و حال با طرح‌های توسعه‌ای در داخل شاید تا حدودی بتوانیم بسترهای صادرات گاز را فراهم کنیم.

اینک بکار بردن ترکیب “دیپلماسی انرژی”  می‌تواند به مفهوم به‌کارگیری ابزارهای ارتباطی با طرف‌های بین‌المللی و بازارهای بین‌المللی معنا بگیرد.

هفته گذشته در خلال مراسم امضای قرارداد احداث خط لوله گاز ایرانشهر به چابهار که توسط وزارت نفت و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح برگزار شد  با مهندس  بیژن نامدار زنگنه  و امیر سرتیپ امیر حاتمی ،گفتگویی کوتاه به عمل آوردیم .همچنین با پرسش از زنگنه تلاش کردیم از وزیری که چندان وقتی برای پاسخ‌گویی به موضوعات دیپلماتیک در حوزه نفت ندارد تأثیر اجرای چنین پروژه‌هایی را در حوزه بین‌الملل جویا شویم.

این دو عضو کابینه دولت دوازدهم به محورهایی مانند توسعه و امنیت سواحل مکران اشاره کردند و گفتند بی‌تردید احداث این خط نه تنها منطقه را به توسعه هدف‌گذاری شده نزدیک تر خواهد کرد بلکه باعث تأثیرات قابل اشاره در حوزه‌های سرمایه‌گذاری و امنیتی با کشورهای اطراف خواهد شد.

زنگنه در پاسخ به پرسشی مبنی بر این که چنین رویکردی تا چه حد می‌تواند بر توسعه منطقه اثرگذار باشد گفت: آنچه مسلم است این است که ظرفیت‌های سواحل مکران تاکنون مورد تغافل قرار گرفته است و اینک باید هرچه سریع‌تر از چنین پتانسیلی استفاده کرد.

وی ادامه داد :یکی از موانعی که برای توسعه در مناطق مستعد، مورد بحث قرار می‌گرفت نبود آب برای صنایع بود که در منطقه ساحلی مکران به طول هزار کیلومتر مشکلی مانند آب وجود ندارد و این در حالی است که امنیت منطقه نیز به حد کافی فضا را برای توسعه صنعتی مهیا  کرده است  و در چنین شرایطی باید در پیشرفت و ارتقا منطقه شتاب به عمل آورد.

زنگنه افزود: یک منطقه وسیعی در سواحل مکران  وجود دارد که تاکنون مورد استفاده استراتژیک قرار نگرفته است و این اصلاً هیچ توجیهی ندارد و حال که آب را می‌توان با تکنولوژی های پیشرفته و با قیمت قابل‌قبول در اختیار قرارداد لازم است از ظرفیت‌های این منطقه خالی مانده برای توسعه سود جست چرا که خالی ماندن چنین بخشی از کشور می‌تواند برای ما یک تهدید محسوب شود .

وزیر نفت با تاکید بر این که انتقال جمعیت به این مناطق باید در دستور کار قرار گیرد گفت : با توسعه‌یافتگی در سواحل مکران می‌توان ارتباطات با کشورهای منطقه را بیش از پیش ارتقا داد .

وی همچنین در پاسخ به این پرسش که احداث این خط انتقال تا چه حد می‌تواند بر رقابتی که برای صادرات گاز به شبه‌قاره هند وجود دارد ، موقعیت ایران را تثبیت کند نیز گفت: این خط چندان ارتباطی به آن رویکرد نمی‌تواند داشته باشد و من هم بعید می‌دانم که هندی‌ها حاضر شوند از خط لوله‌ای که از پاکستان عبور می‌کند گاز تحویل بگیرند ولی پاکستان که تا کنون دلایل غیرمنطقی خود را برای این کار داشته است می‌تواند محور مذاکرات دیپلماتیک ما قرار بگیرد تا با آن‌ها به گفتگو بنشینیم.

این مقام مسئول در مورد کاهش اخیر فروش نفت ایران نیز گفت: این کاهش فروش به صورت مقطعی بوده و  بلافاصله بعد از آن جبران شده است.

وی همچنین در مورد اینکه آیا  مذاکرات و شرایط قرارداد صادرات گاز به پاکستان دچار دگرگونی شده است یا خیر نیز گفت: ما با ابزار دیپلماسی در پی این موضوع هستیم ولی تاکنون این صادرات دچار دگرگونی نشده است.

وزیر نفت در مورد پروژه صادرات گاز به عمان نیز گفت: گاز از رودان به کوه مبارک و سپس به غرب جاسک می‌رود و پس از آن به عمان صادر می‌شود. مذاکرات  به خوبی پیش رفته است و در مرحله‌ای هستیم که برای اجرای خط دریایی اعلام مناقصه کنیم یا به مرحله عقد قرارداد نزدیک می‌شویم که یک شرکت خارجی برای احداث خط سرمایه‌گذاری کند.

مقابله با ترامپ با تمام توان

زنگنه در مورد این‌ ادعا که ایران برای فروش نفت به هند تخفیف می‌دهد، گفت: ما هر کاری که لازم باشد برای این‌که با ترامپ مقابله کنیم انجام می‌دهیم. ما تخفیف ویژه‌ای به هند ندادیم البته برای فروش ممکن است در هر زمانی که لازم باشد از نظر سیاسی قیمت‌هایی را اعمال کنیم که بتوانیم در بازار حضورداشته باشیم.

وزیر نفت  همچنین در مورد مذاکرات بین ایران و هند درباره توسعه میدان گازی فرزاد B، نیز گفت: قرار شد هندی‌ها گازترش میدان را در ساحل به ما تحویل بدهند و ایران جابه‌جایی و سوآپ را انجام دهد.

وی همچنین در خصوص رفتار اخیر آمریکا در قبال ایران و تأثیر آن بر موضع کشور ما در برجام نیز تاکید کرد: شکی نیست که ما در انتظار موضع و تصمیم  ترامپ هستیم اما این درعین‌حال بدان معنی است که ما تمام تلاش خود را می کنیم و از هیچ موضعی کوتاه نمی‌آییم  تا از ناحیه مواضع او هیچ آسیبی به کشور وارد نشود

زنگنه درعین‌حال در جمع خبرنگاران به موضوع سپردن کار در لایه نفتی پارس جنوبی به توتال اشاره کرد و گفت: حال که شرکت مرسک دانمارک به توتال فرانسه فروخته شده است ایران تصمیم ندارد کار در این لایه را به آن‌ها بسپارد و این در حالی است که  کشور ما به موازات این رویکرد در خواست‌های مذاکره با شرکت‌های دیگر را ارائه داده است.

وی ادامه داد:  ما در حال حاضر مراحل پایانی مذاکره برای توسعه لایه‌های نفتی پارس جنوبی  را طی می‌کنیم .

این مقام مسئول در مورد مذاکره برای توسعه میادین، اظهار کرد: چند قرارداد در دست مذاکره است که در مرحله آخر قرار دارد و در این بین شرکت‌های روسی هم هستند، اما تا روزی که قرارداد امضاء نشود نامی از شرکت‌ها و میادین نخواهم برد.

وزیر نفت در خصوص وضعیت فروش نفت ایران نیز اظهار داشت: ایران در حال حاضر در فروش نفت هیچ مشکلی ندارد و هم اکنون این میزان به ۲٫۵ میلیون بشکه در روز رسیده است

زنگنه در مورد پروژه صادرات گاز به عمان توضیح داد: گاز از رودان به کوه مبارک و سپس به غرب جاسک می‌رود و پس از آن به عمان صادر می‌شود. مذاکرات پیش رفته است و در مرحله‌ای هستیم که برای اجرای خط دریایی اعلام مناقصه کنیم یا به مرحله عقد قرارداد نزدیک می‌شویم که یک شرکت خارجی برای احداث خط سرمایه‌گذاری کند.

استقبال همسایگان از توسعه سواحل مکران

این گزارش حاکی است همچنین امیر سرتیپ امیر حاتمی وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح نیز در حاشیه مراسم یادشده در پاسخ به این پرسش عصر اقتصاد که مقوله امنیت در سواحل مکران تا چه حد می‌تواند بسترساز سرمایه‌گذاری و بهبود بخشی به روابط دیپلماتیک  باشد نیز گفت: برنامه‌ای که در حال اجراست کاملاً هماهنگ باسیاست خارجی جمهوری اسلامی است و ما ارتباطات بسیار مطلوبی با کشور دوست و برادر پاکستان داریم و بقیه هم متناسب با منافع خود مشارکت با ما را خواهند داشت و من این موضوع را چندان قبول ندارم که همسایگان با ما در این زمینه مشکلی داشته باشند و اعتقاددارم آن‌ها از توسعه منطقه ما استقبال خواهند کرد.

وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح درباره دلیل حضور وزارت دفاع در ساخت خط انتقال گاز ایرانشهر به چابهار اظهار کرد: سیستان و بلوچستان از اهمیت فراوانی برخوردار است و باید در توسعه آن تسریع شود، به همین دلیل بخشی از سرمایه‌گذاری خود را در این پروژه قرار داده‌ایم. البته این کار برای ما توجیه اقتصادی دارد و برگشت سرمایه در موعد مقرر انجام خواهد شد.

وی درباره امنیت منطقه مکران گفت: استان سیستان و بلوچستان جزو امن‌ترین مناطق کشور است و آنچه به عنوان ناامنی منطقه مطرح می‌شود، تحمیل و برنامه‌ریزی دشمنان جمهوری اسلامی است.

این مقام مسئول درعین‌حال  با تاکید بر این که سیستان و بلوچستان در امنیت کامل است  بیان کرد: یکی از پیام‌های احداث این خط انتقال گاز، خطاب به سرمایه‌گذاران است تا با سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی که در این منطقه انجام می‌شود شاهد برقراری امنیت کامل در استان سیستان و بلوچستان باشند و دیگر هیچ نگرانی درباره امنیت منطقه وجود نداشته باشد.

بدین ترتیب به نظر می‌رسد در این ایام،دولت دوازدهم به طور عام و مقامات ارشد نفتی ایران به طور خاص ، خواسته و ناخواسته به انتظار اما و اگرهای بین‌المللی در قبال ماجرای برجام و تأثیرات تحریمی ایران نشسته‌اند و فعلاً مبنا را بر این گذاشته‌اند تا با اجرای طرح‌هایی کوچک‌تر ، زمینه‌های اولیه انتفاع از تجارت گازی کشور را فراهم آورند.این که چنین رویکردی تا چه حد می‌تواند عقب‌افتادگی به وجود آمده را جبران کند، در آینده‌ای نه چندان دور قابل نقد خواهد بود.

        فرزین سوادکوهی  

 

لینک کوتاه :