سبقت تکنوکراسی از عمل گرایی منفعل

فرزین سوادکوهی-پایگاه خبری صدای دیپلماسی(idva)-تکیه برمهارت های فن سالارانه با گوشه چشمی به مدیریت مدرن درمگا پروژه های نفتی می تواند یکی از مصادیق بارز اقتصاد مقاومتی باشد.نتراشیدن خرج های جدید و شفافیت درمحاسبات وهزینه ها در صنعت نفت ایران فصل الخطابی خواهد بود برانتفاع دائمی از داشته ها وظرفیت ها.

طیف جدید تکنوکرات ها درایران افق های دیگرگون توسعه صنعتی را بدون تحمیل تزریق بودجه های نو به نو،در می نوردند.اما همین فن سالاران معاصر صنعت نفت ایران بطور مداوم با موانعی روبرو هستند که عمدتا از سوی سیاست مندان سنت گرا بر آنها حقنه می شود.تجربه نشان داده است تسلط اقتصاد انحصاری نمی تواند عاملی بر رشد رفاه عمومی باشد و این نکته ای است که نسل جدید مهندسان نهادهای بخش دولتی و خصوصی از آن نیک آگاهند.بندها ودست اندازهای سرعت گیر توسعه صنعت پالایش نفت ایران نیز کم شمار نیستند تا تکنوکرات های نسل جدید صنعت پالایش به سهولت از آن خلاصی یابند.لاجرم تنها راه ،اندیشه کردن در طرق جدید گریزاز مرکزکاخ امپراطوری سنت گرایان بی عمل خواهد بود.

توسعه  درصنعت پالایش نفت ایران همواره مقهور عواملی خارج از خود بوده که در وهله اول موضوع پرهیز از خام فروشی را تحت تاثیر خود قرار می دهد ودرواقع نقض غرضی می شود بر آنچه پیش از آن درصف آرمان های تصمیم گیرانجای گرفته.

بر این اساس نخستین مشکل توسعه یافتگی در صنایع پالایشی نفت و فرآورده،موانعی است که در بدو امر پیش روی فعالان صنعت،قد علم می کند.درچنین شرایطی فقط سمبه آن که از همه پرزورتر است، شکل گیری طرح های پالایشگاهی را رقم می زند و در این میان طبعا نهاد های حاکمیتی توان بیشتری برای گریز و پرهیز از خام فروشی نفت خواهند یافت.اما در این میان تنها آن دسته از فن سالاران دولتی موفق خواهند بود که از ابزارها و اهرم مدرن مدیریتی بهره وافر ببرند.

در این مقال بی آنکه علل تخصصی توسعه نایافتگی صنعت پالایش نفت را مورد بررسی قرار دهیم به سراغ رویکرد افزایش توان طرح های موجود می رویم و در این میان به بزرگترین طرح پالایشی کشور که همانا پالایشگاه ستاره خلیج فارس بندرعباس باشد می پردازیم تا دریابیم از دل پروژه های بزرگ نیمه دولتی هم می توان بدون توجه به خواستگاه ها و تاثیرات سیاسی و نحله ای، در یک کار مشترک به بالاترین دست آوردهای مدیریتی رسید تا از این رهگذر خلق ارزش افزوده نیز محقق گردد.

پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس با همت قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا(ص) و وزارت نفت  به نتیجه رسید و این دو فارغ از کشاکش های سیاسی رایج که نفعی برای پیشرفت کشور نداشته اند، در آستانه چهلمین سال پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی گامی بزرگ در رشد و ارتقا اقتصادی جمهوری اسلامی ایران برداشته و بر پیروزی تکنوکراسی  کنشمندجدید بر عمل گرایان سنتی کنش پذیرصحه می گذارند.

پالايش ۳۶۰هزار بشكه ميعانات گازي استخراجی از میدان مشترک گازی پارس جنوبي و توليد محصولات مطابق استانداردهاي كيفي اروپا وايجاد وخلق ارزش افزوده بيشتر بر ميعانات گازي توليدي در پالايشگاه هاي گازي عسلویه و جلوگيري از صادرات مواد خام و تبديل آن به فرآورده هاي با ارزش تر و اشتغالزایی و کار برای نیروهای بومی، اصلی ترین هدف درنظر گرفته شده در پروژه ستاره خلیج فارس بوده است.

راه اندازی فازهای سه گانه پالایشگاه ستاره خلیج فارس طی سالیان اخیر نشان می دهد این مگا پروژه توانسته بنزین و گازوئیل یورو۵، گاز مایعLPG، سوخت جت،گوگرد، نفت سفید وطیفی بزرگ از دیگر فرآورده ها را به مرحله تولید سود ده برساند .

هم اینک کشورازبندهای تحریمی واردات بنزین رسته است و تحریم کنندگان در این یک مورد هم در مقابل ایران حرفی برای گفتن ندارند.

آخرین فاز پالایشگاه ستاره خلیج فارس در روزهای میانی ماه دی سال جاری مورد بهره برداری قرار گرفت و بدین ترتیبمیانگین تولید بنزین پایه کشورکه در سال ۹۶ به میزان ۶۷٫۲۷ میلیون لیتر درروز بوداز ابتدای سال جاری تا ۱۸ دی ماه به ۸۷٫۹۵ میلیون لیتر در روز رسید و این درحالی بود که در دوماه نخست سال جاری،نه تنها فاز دوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس هنوز به مدار تولید متصل نشده بودبلکه بیشترین حجم تعمیرات اساسی پالایشگاهی نیز در همین بازه زمانی به انجام می رسید که به سادگی می توانست کمر تولید را خم  وکشور را با مشکل مواجه کند.

تا پیش از بهره برداری از فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس ظرفیت تولید بنزین بین ۹۵ تا ۹۷ میلیون لیتر در روز بوده درحالی که اکنون ظرفیت تولید بنزین کشور با بهره‌برداری از این فاز به حدود ۱۰۵ میلیون لیتر در روز رسیده است.

نکته قابل توجه این است که همه محورهای توسعه ای در ستاره خلیج فارس در حالی عملیاتی شده که هزینه های مورد نیاز از محل درآمدهای تولید فرآورده های ویژه تامین شده است.بر این اساس مقتصد بودن تکنوکرات های جدید صنعت نفت در این فراز نیزبه چشم می آید که می تواند الگویی باشد برای طرح های توسعه ای دیگر پالایشگاه های کشور که نیاز به بودجه دارند.

تسنیم در مورد تولیدات اخیر شرکت پالایش نفت ستاره خلیج فارس از قول علیرضا صادق آبادی معاون وزیر نفت می نویسد: اکنون با تولید ۱۰۵ میلیون لیتر بنزین در روز و متوسط مصرف ۸۷ میلیون لیتر، حاشیه امن خوبی برای تولید و عرضه بنزین در کشور داریم. اما باید توجه داشت که اصلاح الگوی مصرف بنزین ضروری است و اگر روند رشد سالانه بنزین به مقدار ۷تا۸ درصد فعلی ادامه یابد، در سال ۱۴۱۲ کسری ۱۹۰ میلیون لیتر بنزین در روز خواهیم داشت که این به معنای واردات روزانه ۱۰۰ میلیون دلار بنزین در هر روز است.

جالب است که  متولی تولید بنزین و دیگر سوخت های پاک، دغدغه آینده را هم به دوش می کشد و مانند اسلاف پیشین خود به طریق سنتی،عملکرد خود را به نمایش نمی گذارد ودر گفتارش ،وضعیت آینده نگران کننده مصرف سوخت کشوررا نیز هشدار می دهد.این جاست که تفاوت نگاه فن سالارانه جدید،ازطریقت نخ نمای سنتی تفکیک پیدا می کند.

از سویی با به میدان آمدن فازجدید ستاره خلیج فارس اوضاع تولید گازوئیل کم گوگرد هم بسیار مطلوب تر شده است.

آمارها نشان می دهد میانگین تولید روزانه این فرآورده نفتی درسال ۹۶ به میزان ۹۴ میلیون لیتر در روز بوده که از این رقم ۲۱ میلیون لیتر آن با استاندارد یورو ۴ تطابق داشته وهمچنین متوسط تولید گازوئیل کشور از ابتدای سال جاری تا اواسط دی ماه همین سال ۱۰۰ میلیون لیتر در روز بوده و متوسط تولید گازوئیل با استاندارد یورو۴ نیز درسال جاری به ۲۸ میلیون لیتر در روز رسیده است.

تولید فعلی گازوئیل یورو۴ درایران۴۰ میلیون لیتر در روز است  و این در شرایطی به تحقق رسیده که با تکمیل فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس در حوزه فرآورش مواد خام ،تولید گازوئیل تا پایان سال جاری ۱۲ میلیون لیتر بیشتر خواهد شد و با تولید روزانه ۵۲ میلیون لیتر گازوئیل با استاندارد یورو۴ بخش اعظم گازوئیل عرضه شده در حوزه حمل و نقل توسط سوخت پاک محقق می گردد.

در عین حال قابل توجه است که با افزایش کیفیت گازوئیل تولیدی کشور، درصد  خطرناک گوگرد موجود در این حامل انرژی از ۱۰ هزار ppm به ۵۰ ppm می رسد.

این اتفاق در حالی رخ داده که هزینه جدیدی به پروژه تحمیل نشده و در شرایطی که دیگر پروژه های گاه بزرگ صنعتی کشور معطل بودجه مانده اند این طرح از کوره تفکرات طیف جدید مهندسان جوان، آبدیده و با صلابت خارج می شود.

توفیق در توسعه پرشتاب طرح عظیم پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس بیانگر این نکته است که برومندان فن سالار،از تجربه گران سنگ فعالان صنعت پالایش وراه های رفته سنت گرایان خسته و واومانده ،نهایت استفاده را برده اند و بی آنکه حرمت های گذشتگان را زیر پا بگذارند،خطاهای رایج را حذف کرده و با تکیه بر توان مدیریتی جدید و با سبدی ازاندوخته های تازه،پرده از افق های پیش رو برانداخته اند.

عکس:رضا رستمی