اعلام جزییات ۲  طرح کلان شرکت نفت خزر

مدير اکتشاف شرکت نفت خزر جزييات برنامه ريزي براي اجراي دو طرح کلان در اين شرکت را تشريح کرد.

به گزارش پایگاه خبری صدای دیپلماسی ایران (idva)  احمد شيرزادي در این خصوص گفت: طرح نخست، توسعه و توليد ميدان نفتي سردار جنگل و طرح دوم، تداوم عمليات اکتشافي ساختار هاي اولويت دار در بخش مياني حوضه خزر جنوبي است. براساس برنامه ريزي انجام شده و در طرح نخست، با فراهم کردن تمهيدات مورد نياز، آزمايش طولاني مدت ميدان نفتي سردار جنگل را آغاز خواهيم کرد.

به گفته او، کارگروهي متشکل از کارشناسان اداره هاي حفاري، مهندسي نفت و مهندسي و ساختمان، براي بررسي فني و برنامه ريزي اين موضوع تعيين شده اند که پس از جمع بندي، شرح کار انجام آزمايش طولاني مدت ميدان نفتي سردار جنگل تدوين و براي اخذ اعتبار و تصويب خواهي، به مديريت برنامه ريزي تلفيقي شرکت ملي نفت ايران ارائه خواهد شد.

وی ادامه داد:ارديبهشت سال ۱۳۹۱ بود که با آزمايش چاه شماره (يک) ميدان سردار جنگل و جريان يافتن نفت از بخش مخزني، برافروختن شعله در مشعل هاي سکوي نيمه شناور امير کبير، اميدهاي زيادي را زنده کرد که افزون بر جنوب کشور، قطب ديگري از انرژي، اين بار در شمالي ترين نقطه ايران، ايجاد خواهد شد.

مدير اکتشاف شرکت نفت خزر همچنین اشاره کرد: پس از حفر دو حلقه چاه در ميدان نفتي سردار جنگل، آزمايش انجام شده در اين دو چاه تنها به مدت کوتاه ( حدود يک هفته) ادامه داشت که براساس استانداردهاي متداول در آب هاي عميق، لازم است اين دو چاه به مدت طولاني ۶ تا ۸ ماه مورد آزمايش و توليد قرار گيرند تا اطلاعات بيشتري از مخزن حاصل شده و برنامه توليد نهايي ميدان، ريسک هاي کمتري داشته باشد.

وی الزام هاي اين فعاليت را وجود شناور ذخيره سازي و همچنين شناور هايي براي انتقال نفت به ساحل اعلام کرد و توضيح داد: «البته الزام هاي فني اين عمليات، بسيار فراتر از اين موضوعات است که لازم است طي مطالعه مقدماتي و با به کار گيري يک شرکت مشاور متخصص در آب هاي عميق، مورد تحليل و طراحي قرار گيرد.

ضرورت دريافت مجوز شرکت ملي نفت

 شيرزادي يادآورشد: با توجه به ضرورت استفاده از تجهيزات خاص با فناوري بالا براي آزمايش طولاني مدت و توليد در آب عميق خزر، همزمان بررسي و امکان سنجي تامين تجهيزات مربوطه نيز از سوي کارشناسان شرکت نفت خزر در حال انجام است و در مجموع پس از تاييديه هيات مديره شرکت ملي نفت ايران، وارد مراحل عملياتي و اجرايي خواهيم شد.

  اهميت منابع عظيم خزر

وی ادامه داد:تا نيمه اول قرن ۲۰، اهميت خاص درياي خزر منحصر به عمليات صيد، ماهيگيري، امور شيلاتي و نيز حمل و نقل دريايي و كشتيراني بود که بتدريج با شناخته شدن حوضه ها و پتانسيل هاي هيدروکربني درياي خزر و در پي آن اكتشاف و استخراج نفت، اهميت اقتصادي و تجاري اين دريا از لحاظ وجود ذخاير نفت و گاز زير بستر دريا افزايش يافت.درياي خزر بعد از منطقه خليج فارس و سيبري، سومين منبع انرژي جهان است که بر اساس اعلام سازمان انرژي جهاني، مجموع ذخاير تاييد شده نفت‎خام و گاز طبيعي درياي خزر بالغ بر ۱۰۰ ميليارد بشكه نفت و ۱۲ تريليون متر مكعب گاز تخمين زده شده است؛ ارقامي که به وضوح نشان مي‎دهد، درياي خزر علاوه بر موقعيت ژئوپلتيک، از لحاظ ذخاير نفت و گاز نيز اهميت زيادي براي کشورهاي حاشيه خزر دارد و سهم عمده اين ذخاير به حوضه خزر جنوبي مربوط است که سهم ايران از اين منابع را شامل مي شود.

شرکت نفت خزر، به عنوان يکي از شركت هاي تابعه شرکت ملي نفت ايران، وظايف اکتشاف، توسعه و توليد منابع هيدروكربوري در حوضه خزر جنوبي و سه استان ساحلي گيلان، مازندران و گلستان را به عهده دارد که در ادامه گفت وگو با مدير اکتشاف شرکت نفت خزر، به صفر تا ۱۰۰ اکتشاف هاي انجام شده در حوزه خزر، اعم از خشکي و دريا پرداختيم.

سابقه اکتشاف در خشکي و درياي خزر

سابقه اکتشاف در خزر به ۶۰ سال قبل باز مي گردد که شيرزادي درباره آن گفت: با هدف دستيابي به منابع هيدروکربني در مناطق شمال کشور که از منابع سرشار انرژي در جنوب کشور فاصله زيادي دارند و به منظور عدم وابستگي به جريان گاز کشور ترکمنستان، سعي شده در اين مناطق با حفر چاه هاي مختلف اکتشاف نفت و گاز محقق شود. به همين منظور تاکنون ۱۷ حلقه چاه اکتشافي در منطقه دشت گرگان حفاري شده که با وجود مشاهده خصوصيات خوب سنگ مخزن و نيزهيدروکربن هاي سبک، هنوز هيچ کدام از اين چاه ها به عنوان يک منبع انرژي اقتصادي ارزيابي نشده اند.

در مديريت اکتشاف شرکت ملي نفت ايران، از حدود ۳۰ سال پيش سه حلقه چاه به نام هاي مقداد، ميثم و خزر در بخش کم عمق دريا حفاري شده است. حفاري اين سه حلقه چاه با وجود فراهم آوردن اطلاعات ارزشمند زمين شناسي از سازند ها و لايه هاي عميق زير بستر دريا، با حصول هيدروکربن اقتصادي همراه نبود و متعاقب آن فعاليت در بخش شمالي براي مدتي به صورت معلق باقي ماند تا اينکه تحليل کامل و جامعي انجام و مسير اکتشاف و توسعه منابع محتمل در مناطق شمالي کشور به طور استراتژيک برنامه ريزي شد. از اين رو در سال ۱۳۷۹ کنسرسيومي از سه شرکت شناخته شده بين المللي و نيز کارشناسان مجرب ايراني تشکيل شد. اين کنسرسيوم با هدايت شرکت نفت خزر طي بيش از دو سال مطالعه سيستماتيک در محدوده مطالعاتي حوضه خزرجنوبي، ساختارهاي ژئوفيزيکي و پتانسيل هاي محتمل هيدروکربني و نحوه توسعه آنها را مشخص و ارزيابي کردند.

وی با اشاره به اينکه اين کنسرسيوم، نخست بانک اطلاعات جامعي از اطلاعات لرزه اي دو بعدي و نيز اطلاعات ۷۳ حلقه چاه حوضه خزر را از طريق کشور هاي ترکمنستان و آذربايجان فراهم آورده و با انجام لرزه نگاري دو بعدي تکميلي، پوشش کاملي از اطلاعات لرزه اي منطقه مورد مطالعه به دست آورد، اظهار کرد: انجام مطالعات ژئوفيزيک، زمين شناسي و مهندسي نفت و به موازات آن مطالعات تحليل ريسک هاي مخزني، منتج به مشخص شدن ۴۶ ساختار ژئوفيزيکي شد که از پتانسيل هيدروکربوري قابل ملاحظه اي در بخش دريايي برخوردار است.

شیرزاد ادامه داد:مطالعات ژئوشيمي انجام گرفته روي نمونه رسوبات جمع آوري شده از بستر دريا و همچنين نمونه هاي تراوشات نفت روي سطح دريا، تحليل خوبي از نوع هيدروکربن محتمل ارائه کرده است.

نتيجه اين مطالعات نشان مي دهد که بيشتر ساختارهاي هيدروکربوري اولويت دار در بخش مياني حوضه خزر جنوبي و در قسمت هاي عميق دريا (حدود ۶۰۰ تا ۸۰۰ متر ) قراردارند. ساختار ۶٫۲ (که پس از حفاري موفق و رسيدن به نفت به ميدان سردار جنگل نام گذاري شد)، ساختار N1  ( چالوس)، ساختار ۸٫۱، ساختار ۷٫۱ و بلوک هاي ۲۶ و ۲۴ به عنوان پتانسيل هاي بالقوه و اولويت دار براي اقدام هاي توسعه اي نفت و گاز درياي خزر دسته بندي شده اند.

شيرزادي افزود : در سال ۱۳۸۳، براي ترسيم دقيق و واضح تر هندسه ساختار هاي اولويت دار، لرزه نگاري ۳ بعدي بلوک هاي ۶، ۷، ۸ و ۲۹ انجام گرفت و طي بررسي هاي زمين شناسي و ژئوفيزيک، موقعيت هاي مناسب حفاري اکتشافي در آنها با تحليل نقشه هاي تهيه شده از تفسير اطلاعات ۳ بعدي و بررسي هاي زمين شناسي تعيين شد.

به گفته مدير اکتشاف شرکت نفت خزر، با مشخص شدن اين مطلب که ساختارهاي اصلي بخش ايراني خزر جنوبي در آب عميق قرار دارند، فراهم آوردن تجهيزات خاص حفاري و اکتشاف در آب هاي عميق اجتناب ناپذير بوده است، از اين رو ساخت سکوي نيمه شناور اميرکبير و شناورهاي پشتيبان با نام هاي کاسپين ۲،۱و۳ در سال ۱۳۸۱ در دستور کار قرار گرفت. پس از پايان مراحل ساخت سکو در بهمن سال ۱۳۸۸، حفاري چاه شماره (يک) ساختار ۶٫۲ آغاز شد که در ارديبهشت سال ۱۳۹۱ اين عمليات به ثمر نشست و اولين اکتشاف نفتي تاريخ در بخش عميق حوضه خزر جنوبي به دست متخصصان توانمند ايراني به وقوع پيوست و ميدان سردار جنگل، به عنوان سردار ساختار هاي درياي خزر متولد شد.

از موارد خاصي که در رابطه با حفاري آب هاي عميق، بويژه آب هاي عميق خزر جنوبي بايد مورد توجه قرار گيرد، ريسک ها و آسيب هاي خاص حفاري است. يکي از اين موارد نواحي پر فشار در بخش کم عمق زير بستر است که به عنوان SWF ( آب هاي پر فشار کم عمق ) شناخته مي شود. اين پديده باعث عدم ايستايي ديواره چاه، هنگام حفاري مي شود. از ديدگاه زمين شناسي، سرعت زياد رسوب گذاري در حوضه خزر و برخي عوامل زمين شناسي خاص آب هاي عميق، منجر به چنين پديده اي شده است. قبل از حفر چاه اصلي در ميدان سردار جنگل، چند چاه پايلوت ( چاه راهنما با قطر کم) براي مشخص کردن محل اينگونه پديده هاي مشکل ساز زير بستر حفر شد.

يکي ديگر از اين پديده ها، گِلفشان يا شيل هاي روان است. پديده گِلفشان ها در کل سطح حوضه قابل مشاهده است و گزارش آنها در بسياري از حفاري هاي کشورهاي حاشيه خزر، بويژه آذربايجان ذکر شده است. اين گِلفشان ها غير قابل حفاري بوده و لازم است تا حد ممکن موقعيت آنها مشخص و در عمليات حفاري از آنها اجتناب شود که البته به دليل نفوذ اين شيل هاي روان در لايه هاي نفوذ پذير و گسترش جانبي، اجتناب از آنها در بخش هاي عميق زير بستر بسيار پيچيده است؛ البته پديده هاي ديگري مانند هيدرات هاي گازي، بسته هاي گازي و… هم هستند که با شدت يا ضعف در موقعيت هاي مختلف باعث مشکلات حفاري مي شوند.

شيرزادي با اعلام جزيياتي ازاين فعاليت ها گفت: عمليات حفاري چاه SRJ-X1 در عمق ۷۰۰متري آب، با موفقيت همه جانبه همراه بود. نخست اينکه انتظار مي رفت نوع هيدروکربن در اين ميدان، گاز باشد که خوشبختانه نفت سبک مرغوب در اولين لايه مخزني کشف شد. عمليات نمودار گيري پتروفيزيکي، يک لايه مخزني به ضخامت ۳۰ متر را در محل چاه نشان داد. تفسير نمودارهاي پتروفيزيکي درجه خلوص سنگ مخزن را ۸۷ درصد، با تخلخل متوسط ۲۷درصد و تراوايي متوسط ۵۰ ميلي دارسي تخمين زده که خصوصيات بسيار خوبي براي يک مخزن است.

براساس اين اطلاعات پتروفيزيکي، لايه مخزني به منظور انجام آزمايش تمام حفره چاه مشبک کاري و سيستم هاي خاص آزمايش تمام حفره چاه براي يک توليد کوتاه مدت برپا شد تا اولا نفت مورد ادعا به عينه مشاهده و ميزان آن مشخص شود، ثانيا اطلاعات فشار و دبي حاصل از اين فعاليت براي تعيين مشخصات مخزن و قابليت بهره وري آن مورد استفاده قرار گيرد که در اين آزمايش مشخص شد، نفت استحصال شده از ميدان سردار جنگل، نفت سبک با درجه مرغوبيت ۳۸ A.P.I است. از نگاه مهندسي مخزن نوع اين مخزن، مخزن زير اشباع است، به اين معني که فشار مخزن بسيار بالاتر از فشار نقطه حباب نفت موجود در مخزن است.

يکي از خصوصيات نفت ميدان سردار جنگل، داشتن مولفه هاي واکس است که نياز است در هنگام بهره برداري از ميدان، تمهيدات مورد نياز براي جلوگيري از تشکيل آن فراهم شود؛ البته بايد توجه کردکه نفت استحصال شده بسياري از ميادين آب عميق در جهان، داراي چنين خصوصيتي هستند.

حفاري چاه دوم در سردار جنگل

مدير اکتشاف شرکت نفت خزر در ادامه با اشاره به حفاري چاه دوم در ميدان نفتي سردار جنگل بیان کرد: پس از عمليات حفاري چاه اول، با مطالعات ژئوفيزيکي و زمين شناسي، موقعيتي در ۱۴۰۰ متري غرب موقعيت چاه اول براي انجام حفاري دوم مشخص شد. علت حفاري چاه دوم، نخست ارزيابي ميزان گسترش لايه مخزني کشف شده در چاه اول، همچنين حفاري لايه هاي عميق تر براي کشف زون هاي مخزني اصلي در سري توليدي سازند چلکن بوده است؛ چون براساس مطالعات کارگروه خزر، ۶ زون مخزني (که با پديده هاي ژئوفيزيکي مشخص شده اند) قابل ارزيابي است که در چاه نخست، ما يک زون مخزني را کشف کرديم و براي رسيدن به زون هاي عميق تر لازم است حفاري عميق تر داشته باشيم. عمليات حفاري چاه شماره ۲ نيز سال ۱۳۹۳ با موفقيت انجام و امتداد و گسترش لايه مخزني در فاصله ۱۴۰۰ متري مشاهده شد. انجام عمليات نمودارگيري پتروفيزيکي و نيز عمليات آزمايش سازند و فشار سنجي نقطه اي با تجهيزات خاص ( تجهيزات MDT)، وجود نفت سبک در محل واقعي حضور نفت در مخزن را تاييد کرد.

در اين چاه نيز به دليل مشکلات حفاري، حفر لايه هاي عميق تر ميسر نشد که علت آن نرسيدن به لايه هاي عميق تر در چاه هاي ميدان سردار جنگل، وجود گلفشان هاي گسترده در بخش هاي زيرين سازند توليدي بوده است که کنترل ايستايي چاه و نيز ممانعت از نفوذ فشاري شيل هاي روان پرفشار را مشکل ساز کرده و مانع از تداوم حفاري شد.

آزمايش تمام حفره چاه SRJ-X2 نيز بسيار موفقيت آميز بود و با تمهيداتي که براي جلوگيري از رسوب واکس پيش بيني شد، ميزان دبي ۴۸۰۰ بشکه نفت در روز ثبت و در نهايت نمونه هاي نفت براي تجزيه و تحليل و تشخيص نوع، به پژوهشگاه صنعت نفت و نيز يک آزمايشگاه معتبر خارجي ارسال شد.

شيرزادي افزود: با اثبات وجود نفت در ميدان سردار جنگل با حفاري اولين و دومين چاه در آب هاي عميق، يک اتفاق خوب، جهش و رشد اساسي در صنعت نفت ايران صورت گرفت. دانش حفاري آب هاي عميق که در دست معدودي از شرکت هاي بين المللي بود، اکنون تا حد زيادي بومي شده است؛ البته بايد توجه کرد که رشد دانش و تکنولوژي آب هاي عميق در دنيا با سرعت در حال تغيير و تحول بوده و به اين دانش و فناوري ها بسيار نياز است.

مدير اکتشاف نفت خزر معتقد است، در ادامه تلاش هاي اکتشاف و توليد در حوضه خزر جنوبي، دو مسير اصلي براي فعاليت ها ترسيم شده است؛ توسعه و توليد ميدان سردار جنگل، که به حفر چاه هاي ارزيابي و توسعه اي و تمهيد تجهيزات توليد از ميدان نياز دارد و مسير دوم، ادامه فعاليت هاي اکتشاف ساختار هاي اولويت دار است.

وی اضافه کرد: به عنوان مقدمه و پيش نياز توسعه ميدان سردار جنگل، برنامه اي براي آزمايش طولاني مدت چاه هاي اين ميدان در دست تدارک است.

به گفته او، با بررسي روند توسعه ميادين آب هاي عميق در دنيا و با توجه به فعاليت هاي توسعه اي ساير کشور هاي حاشيه درياي خزر موارد زير قابل تامل است:

۱- به دليل هزينه هاي سرمايه اي بسيار بالا، براي حفاري و توسعه ميادين آب هاي عميق، لازم است که برنامه هاي کلان به شکلي پايدار و همه جانبه ديده شود.

۲- به دلايل ريسک هاي فني و اقتصادي توسعه ميادين آب هاي عميق، تشکيل کنسرسيوم با شرکت هاي سرمايه گذار بين المللي ضروري است.

۳- وجود ۴۶ ساختار ژئوفيزيکي در حوضه خزر جنوبي، که در يک مورد آنها (ميدان سردار جنگل) نفت کشف شده است، بايد جدي گرفته شود؛ زيرا ساير کشور هاي حوضه خزر بيکار نخواهند نشست و در بهره برداري حداکثري از اين حوضه، از تمامي توانمندي هاي بين المللي استفاده مي کنند.

۴-  ارتقاي دانش آب هاي عميق از طريق آموزش هاي موثر و مراودات بين المللي ضرورتي اجتناب ناپذير است.شيرزادي در پايان اظهار اميدواري مي کند که بهره برداري از منابع عظيم هيدروکربني حوضه خزر جنوبي به منظور بهره مندي بيشتر اقتصادي ملت شريف ايران، با يک برنامه ريزي منسجم و پايدار و نيز با بهتر شدن شرايط بين المللي حاصل شود و روزي شاهد باشيم که حوزه نفتي شمال کشور همپاي جنوب، پيشرفت داشته است.